Kaçakların Yargılanması ve Güvence Belgesi

1. Kaçak Kavramı (CMK m. 247)

Ceza Muhakemesi Kanunu’na (CMK) göre kaçak, hakkında soruşturma veya kovuşturma yürütülen ve usulüne uygun şekilde çağrıldığı hâlde gelmeyen, yakalanamayan veya yurtdışında olup da mahkemeye teslim olmayan kişidir.
Yani; kişi, hakkında çıkarılan yakalama kararına rağmen bilinçli olarak adaletten kaçıyorsa, “kaçak” sıfatı kazanır.

2. Kaçak Hakkında Uygulanabilecek Tedbirler

Kaçak kişi hakkında mahkeme veya savcılık şu tedbirleri alabilir:

• Taşınmazlarına, hak ve alacaklarına el koyma veya kayyım atanması (CMK m.248),

• Duruşmanın, güvenliğin sağlanması amacıyla gıyabında yürütülmesi,

• Malvarlığının koruma altına alınması veya müsadere tedbirleri,

• Yakalama ve tutuklama işlemlerinin sürdürülmesi.

Ancak tüm bu işlemler, kişinin adil yargılanma hakkına zarar vermemek koşuluyla uygulanır.

3. Kaçak Sanığın Yargılanması

Kaçak statüsündeki kişi hakkında duruşma yokluğunda yapılabilir, ancak bu, bazı güvencelere bağlıdır:

• Mahkeme, sanığın kaçak olduğunu tespit edip karar ile ilan eder.

• Tebligat, sanığın bilinen adresine yapılır; ayrıca ilan yoluyla da duyurulur.

• Avukat görevlendirilmesi zorunludur; kaçak sanığın savunması müdafi aracılığıyla yürütülür.

• Mahkeme, sanığın savunma hakkını koruyacak şekilde işlemleri sürdürür.
  Bu yargılama türü, “kaçak sanığın gıyabında yargılanması” olarak bilinir.

4. Güvence Belgesi (CMK m. 249)

Kaçak kişi, yakalanmamak için saklandığı veya yurt dışında bulunduğu sürece, kendisine veya avukatına güvence belgesi verilmesini talep edebilir.

Güvence Belgesinin Amacı:

Kişinin yargılama sürecine katılmasını sağlamak ve adaletten kaçışını önlemektir.
Bu belge sayesinde, sanık kendi rızasıyla gelirse tutuklanmayacağı garantisini alabilir.

Belgenin İçeriği ve Şartları:

• Güvence belgesi, Cumhuriyet Savcısı veya mahkeme tarafından verilir.

• Belge, kişinin yargılamaya katıldığı sürece tutuklanmayacağını güvence altına alır.

• Ancak kişi, çağrılara uymadığı veya yeniden kaçtığı takdirde bu güvence hükümsüz hale gelir.

Güvence Belgesi Verilemeyecek Haller:

• Ağır suçlar (örneğin; kasten öldürme, cinsel saldırı, terör suçları gibi)

• Kamu düzeni ve güvenliği açısından tehlikeli olan durumlar

• Kişinin delilleri karartma veya tanıklara etki etme ihtimali yüksekse

Bu hallerde güvence belgesi verilmez ya da verilmişse iptal edilir.

5. Kaçakların Teslim Olması Halinde

Kaçak kişi kendi isteğiyle adalete teslim olursa:

• Hakkındaki yakalama kararı kaldırılır,

• Tutuklanmama güvencesi (belge varsa) uygulanır,

• Duruşma yeniden hazır sanıkla devam eder,

• Gıyabi işlemler geçerliliğini yitirir.

Bu durumda kişi, savunma hakkını fiilen kullanabilir ve yargılama adil biçimde sürdürülür.

6. Uygulamada Önemli Hususlar

• Kaçak statüsünün verilmesi, mahkeme kararıyla olur; savcılık tek başına bu kararı veremez.

• Güvence belgesi, yargılama makamının takdirindedir; otomatik bir hak değildir.

• Kaçak sayılan kişi, avukatı aracılığıyla yargılamaya katılma ve savunma yapma hakkına sahiptir.

• Eğer kişi güvence belgesiyle gelip tutuklanırsa, bu durum hukuka aykırı olur ve tazminat hakkı doğurabilir (CMK m.141 vd.).

Sonuç

Kaçakların yargılanması, adalet ile savunma hakkı arasındaki dengeyi korumayı amaçlayan özel bir usuldür.
Güvence belgesi ise bu dengenin temel aracıdır: sanığı teslim olmaya teşvik ederken, haksız tutuklamayı önler.
Ancak bu güvence, sadece mahkemenin takdirine ve sanığın iyi niyetli davranmasına bağlı olarak geçerlilik kazanır.