1. Genel Çerçeve
Karşılıksız çek, 5941 sayılı Çek Kanunu kapsamında düzenlenmiş bir suç tipidir. Bankaya ibraz edilen çekin karşılığının kısmen veya tamamen bulunmaması halinde, çek hamili (çeki elinde bulunduran kişi) şikâyet yoluna gidebilir. Bu suç, şikâyete bağlı bir suçtur; yani savcılığın harekete geçmesi için mağdurun şikâyeti gereklidir.
2. Suçun Unsurları
-
Çekin kanuni unsurlarını taşıması gerekir.
-
Çek süresinde bankaya ibraz edilmelidir.
-
Banka tarafından “karşılıksızdır” şerhi yazılmış olmalıdır.
-
Çekin düzenleyicisi, çekte yazılı tutarın karşılığını banka hesabında bulundurmamışsa suç oluşur.
3. Şikâyet Süresi
-
Şikâyet, karşılıksızdır işleminin öğrenilmesinden itibaren 3 ay, her hâlükârda çekin düzenlenme tarihinden itibaren 1 yıl içinde yapılmalıdır.
-
Bu süreler hak düşürücüdür. Süresi geçen şikâyetler reddedilir.
4. Şikâyet Usulü
-
Şikâyet, çek hamili tarafından savcılığa veya kolluk makamına yapılabilir.
-
Bankadan alınan “karşılıksızdır” işlemini gösteren belge (çek fotokopisi ve banka yazısı) delil olarak sunulur.
-
Savcılık, dosyayı hazırlayıp asliye ceza mahkemesinde dava açar.
5. Yaptırımlar
-
Karşılıksız çek düzenleme suçu için adli para cezası öngörülmektedir.
-
Cezanın miktarı, çek bedeli üzerinden hesaplanır; çek bedeli 1500 TL’den az olsa bile bu miktarın altında ceza verilemez.
-
Ayrıca mahkeme, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verir. Bu yasak, cezanın infazının tamamlanmasına kadar devam eder.
6. Hukuki Sonuçlar
-
Karşılıksız çek nedeniyle doğan alacak hakkı ceza davasından bağımsızdır. Hamil, ayrıca icra takibi veya alacak davası açarak parasını talep edebilir.
-
Ceza davası, borcun ödenmesine engel değildir. Borç ödenirse hamil şikâyetten vazgeçebilir ve dava düşebilir.
7. Şikâyetten Vazgeçme
-
Şikâyet hakkı kullanıldıktan sonra, çek bedeli tamamen ödenirse veya taraflar anlaşırsa şikâyetten vazgeçilebilir.
-
Şikâyetten vazgeçme halinde ceza davası düşer.