Soruşturulması ve Kovuşturulması Şikâyete Bağlı Suçlar

Ceza hukukunda bazı suçların soruşturulması ve kovuşturulması, mağdurun veya kanuni temsilcisinin şikâyette bulunmasına bağlı kılınmıştır. Bu tür suçlarda devlet, kamu düzeninin korunması gereğine rağmen müdahaleyi mağdurun iradesine bırakır. Amaç; fail ile mağdur arasındaki özel nitelikli hukuki ilişkiyi ve mağdurun menfaatlerini gözetmektir

2. Şikâyete Bağlı Suç Kavramı

Şikâyete bağlı suçlar; savcılığın resen değil, ancak şikâyet üzerine harekete geçebildiği suçlardır.
Bu suçlar TCK’da açıkça “şikâyet üzerine” ibaresiyle düzenlenmiştir. Şikâyet yoksa savcı soruşturma yapamaz; soruşturma yapılmış olsa bile şikâyetin yokluğu kovuşturma engelidir.

3. Şikâyetin Hukuki Niteliği

3.1. Şikâyet Bir Usul Şartıdır

Şikâyet, suçun unsuru değildir; kovuşturma şartıdır.
Maddi vakıa gerçekleşmiş olsa da şikâyet yoksa ceza davası açılamaz.

3.2. Şikâyet Süresi

TCK m.73’e göre:

• Şikâyet süresi 6 aydır.

• Bu süre, mağdurun suç faili ve suçun işlendiğini öğrendiği tarihten itibaren başlar.

• Hak düşürücü süredir; uzatılamaz.

4. Şikâyetten Vazgeçme

Şikâyete bağlı suçlarda vazgeçme, kamu davasını düşürür (TCK m.73/4).

Vazgeçmenin sonuçları

• Hüküm kesinleşinceye kadar mümkündür.

• Vazgeçme karşı tarafa ulaştığı anda hüküm doğurur.

• Birden fazla fail varsa tümü açısından sonuç doğurur.

• Birden fazla mağdur varsa hepsinin vazgeçmesi gerekir.

5. Şikâyete Bağlı Suçların Özellikleri

5.1. Uzlaşma, Önödeme ve HAGB’ye Elverişlilik

Bu suçların çoğu:

• Uzlaşmaya

• Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına

• Önödemeye
  elverişlidir. Bu da mağdurun iradesini daha da önemli kılar.

5.2. Şikâyetin Şekli

Şikâyet:

• Sözlü veya yazılı olabilir.

• Cumhuriyet savcılığına, kolluğa veya mahkemeye yapılabilir.

• Mağdur, kanuni temsilci veya vekil tarafından yapılabilir.

6. Başlıca Şikâyete Bağlı Suçlar

Aşağıdaki suçlar Türk Ceza Kanunu’nda şikâyete bağlı olarak düzenlenmiştir (örnek liste olup TCK’daki tüm bentlere göre hazırlanmıştır):

6.1. Kişilere Karşı Suçlar

• Kasten yaralama (basit tıbbi müdahale ile giderilebilir nitelikte) – TCK 86/2

• Taksirle yaralama – TCK 89 (istisnalar hariç)

• Hakaret – TCK 125

• Konut dokunulmazlığının ihlali (niteliksiz hâl) – TCK 116/2

• Kişilerin huzur ve sükûnunu bozma – TCK 123

• Gürültüye neden olma – TCK 183

• Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (TCK 234/1)

• Ticareti engelleme – TCK 123/A (yeni düzenleme)

6.2. Malvarlığına Karşı Suçlar

• Basit hırsızlık (TCK 141; konut dokunulmazlığı ve nitelikli hâller hariç bazı durumlarda şikâyete bağlı olabilir)

• Güveni kötüye kullanma – TCK 155

• Dolandırıcılığın basit hali – TCK 157

• Mala zarar verme – TCK 151/1

• Karşılıksız yararlanma – TCK 163/2

6.3. Şeref ve Haysiyete Karşı Suçlar

• Hakaret – TCK 125

• Kişinin hatırasına hakaret – TCK 130

6.4. Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı Suçlar

• Özel hayatın gizliliğini ihlal – TCK 134

• Kişisel verilerin kaydedilmesi, verilmesi (bazı haller) – TCK 135-136

6.5. Ekonomik ve Toplumsal Suçlar

• Karşılıksız çek düzenleme (7286 sayılı Kanun’a göre)

• Tefecilik (bazı özel durumlar)

7. Kamu Davasının Düşmesi

Şikâyete bağlı suçlarda:

• Şikâyet süresi geçirilirse,

• Mağdur vazgeçerse,

• Fail ile mağdur uzlaşırsa
  dava düşer.

Bu durum, ceza muhakemesi sürecini kısaltır ve tarafların kendi iradeleriyle çözüm üretmesini destekler.

8. Sonuç

Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlar, ceza hukukunda mağdur iradesinin ön planda tutulduğu özel bir kategoridir. Bu suçlarda devletin cezalandırma yetkisi, mağdurun talebi ile sınırlıdır. Şikâyet süresinin 6 ay olduğu, vazgeçmenin dava üzerinde kesin sonuç doğurduğu ve birçok suçun uzlaşmaya elverişli olduğu unutulmamalıdır.