1. ARABULUCULUK NEDİR?

Arabuluculuk, tarafların gönüllülük esasına dayalı olarak, tarafsız bir arabulucu yardımıyla uyuşmazlıklarını çözmelerini sağlayan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir.
Gizlidir, hızlıdır, masrafı düşüktür ve dava açılmadan önce veya dava sırasında uygulanabilir.

2. İHTİYARİ (GÖNÜLLÜ) ARABULUCULUK

Tanım

Tarafların serbest iradeleriyle, herhangi bir zorunluluk olmaksızın arabulucuya başvurmasıdır.
Bu tür arabuluculukta başvuru dava şartı değildir, yani dava açmadan önce zorunlu bir aşama olarak geçilmez.

Şartları

• Tarafların tamamının rızası gerekir.

• Uyuşmazlık arabuluculuğa elverişli olmalıdır (kamu düzenini ilgilendiren alanlar elverişli değildir).

• Başvuru her aşamada yapılabilir:

  • Dava açmadan önce

  • Dava sırasında

  • İcra takibi öncesi

Hangi Uyuşmazlıklarda Kullanılır?

Hemen hemen tüm özel hukuk uyuşmazlıklarında; örneğin:

• Borçlar hukuku uyuşmazlıkları

• Ticari alacaklar

• Kira uyuşmazlıkları (kanunen zorunlu olmayanlar)

• Gizlilik veya tip sözleşme ihlalleri

• Şirket ortakları arasındaki çekişmeler

• Sigorta uyuşmazlıkları

• İş ilişkisinden doğmayan tazminat talepleri

Not: Ceza hukuku, aile hukukunun belirli bölümleri (boşanma, velayet), kamu düzenine ilişkin konular ihtiyari arabuluculuğa elverişli değildir.

Sürecin Özellikleri

• Tamamen gönüllüdür, taraflar istedikleri anda çekilebilir.

• Anlaşma sağlanırsa tutanak ilam niteliğinde belge niteliği kazanarak icra edilebilir.

• Anlaşmazlık hâlinde dava yoluna devam edilir.

3. ZORUNLU (DAVA ŞARTI) ARABULUCULUK

Tanım

Kanun bazı uyuşmazlıkların dava açılmadan önce arabulucuya götürülmesini zorunlu kılmıştır.
Bu tür uyuşmazlıklarda arabulucuya başvuru yapılmadan dava açılamaz; dava açılırsa dava şartı yokluğu nedeniyle reddedilir.

Zorunlu Arabuluculuk Alanları (Güncel)

A) İş Hukuku (İşe İade ve İşçilik Alacakları)

• İşçi–işveren uyuşmazlıklarının çoğu zorunlu arabuluculuk kapsamındadır:

  • Kıdem, ihbar, fazla mesai

  • Yıllık izin

  • Ücret alacağı

  • İşe iade

B) Tüketici Uyuşmazlıkları

• Ayıplı mal–hizmet

• Abonelik sözleşmeleri

• Banka ve sigorta işlemleri

• İnternet alışverişleri
  Ancak belirli parasal sınırlar ve istisnalar bulunmaktadır (örneğin bazı işlemler Tüketici Hakem Heyeti kapsamındadır).

C) Ticari Uyuşmazlıklar

• Ticari davaların çoğu arabuluculuk kapsamındadır.

• Özellikle şirketler arası ticari alacak ve tazminat talepleri.

D) Kira Uyuşmazlıkları (2023 sonrası önemli değişiklik)

• Kira ilişkisinden kaynaklanan tüm uyuşmazlıklar (tahliye, kira tespiti, alacak vb.) dava şartı arabuluculuğa tabidir.

E) Kat Mülkiyeti Uyuşmazlıkları

• Apartman–site yönetimine ilişkin aidat, ortak gider, yönetici atanması gibi uyuşmazlıklar.

F) Komşuluk Hukuku Uyuşmazlıkları

• Müdahalenin meni

• Ecrimisil

• Zararın giderilmesi gibi komşular arası çekişmeler

G) Taşınır ve Taşınmazlara İlişkin Ortaklık Giderilmesi (İzale-i Şuyu)

• Paylı mülkiyette ortaklığın giderilmesi davalarında da zorunlu arabuluculuk vardır.

4. ZORUNLU ARABULUCULUK SÜRECİNİN İŞLEYİŞİ

1. Arabuluculuk bürosuna başvuru yapılır (karşı tarafın adresine göre).

2. Büro, bir arabulucu atar.

3. Arabulucu, tarafları en geç bir hafta içinde ilk toplantıya davet eder.

4. Süre genelde 3 hafta, zorunlu hâllerde +1 hafta daha uzatılabilir.

5. Taraflar ilk toplantıya gelmezse:

   • Başvuran taraf gelmezse: Dosya kapatılır, dava açılırsa giderler aleyhine yazılır.

   • Karşı taraf gelmezse: Dava açıldığında yargılama giderleri ve vekâlet ücreti aleyhine hükmedilir.

6. Anlaşma sağlanırsa: İlam niteliğinde belge düzenlenir.

7. Anlaşma sağlanmazsa: Arabulucu son tutanağı verir ve dava açılabilir.

5. İHTİYARİ ve ZORUNLU ARABULUCULUK ARASINDAKİ TEMEL FARKLAR