İhaleye fesat karıştırma suçu, kamu kurum veya kuruluşlarının yaptığı her türlü ihale sürecinin dürüst, rekabetçi ve şeffaf şekilde yürütülmesini korumayı amaçlayan bir suçtur. İhale sürecine hileyle müdahale edilmesi, rekabetin bozulması veya ihalenin gerçek piyasa koşullarına göre oluşmasının engellenmesi durumunda söz konusu olur.
Kamu kurumu veya kuruluşları adına yapılan mal veya hizmet alım veya satımlarına ya da kiralamalara ilişkin ihaleler ile yapım ihalelerine fesat karıştıran kişi, üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Suçun Koruduğu Hukuki Değer
Bu suç ile korunmak istenen;
-
Kamu kurumlarının ekonomik çıkarları,
-
İhale sürecinin dürüstlüğü ve şeffaflığı,
-
Serbest rekabet ortamıdır.
Suçun Oluşma Şekilleri
İhaleye fesat karıştırma suçu farklı yöntemlerle işlenebilir. Genel olarak şu davranışlar suç kapsamındadır:
-
İhale şartnamesinin hileli olarak değiştirilmesi, gizlenmesi veya engellenmesi
-
İhaleye katılacak kişilerin tehdit, para veya menfaat vaadi ile engellenmesi veya yönlendirilmesi
-
Pazarlık, danışıklılık (anlaşmalı fiyat çıkarma) yapılarak rekabetin ortadan kaldırılması
-
Sahte belge, sahte teminat mektubu, sahte evrak kullanılması
-
İhalenin iptal edilmesi veya belli bir kişiye verilmesi için hile yapılması
-
İhaleye katılacak bazı firmalara ihalenin önceden gizlice verilmesi (peşkeş / danışıklı ihale)
Fail
Suçun faili herkes olabilir.
Ancak uygulamada çoğunlukla;
-
Kamu görevlileri,
-
İhaleye katılan şirket ortakları,
-
Aracı kişiler,
-
Komisyon üyeleri
bu suç nedeniyle yargılanmaktadır.
Mağdur
Mağdur doğrudan kamudur.
Ancak zarar gören başka ihale katılımcıları da dolaylı mağdur sayılır.
Suçun Manevi Unsuru
Suç kasten işlenebilir.
Yani fail ihalenin adil yapılmasını bilerek ve isteyerek engellemelidir.
Taksirle işlenmesi mümkün değildir.
Yaptırım (Cezai Sonuç)
İhaleye fesat karıştırma suçu işlenme biçimine göre farklı yaptırımlar doğurur:
-
İhale yapılmadan önce fesat karıştırılmışsa:
İhalenin iptali söz konusudur. -
İhale yapılmış, fakat fesat nedeniyle kamu zararı doğmuşsa:
Fail hakkında hapis cezası uygulanır ve ayrıca doğan kamu zararının tazmini gerekir. -
Suça katılan kamu görevlileri için ek olarak:
Görevden uzaklaştırma, memuriyet yasağı gibi sonuçlar da doğabilir.
Nitelikli Haller
Aşağıdaki durumlarda ceza artırılır:
-
Suçun kamu görevlisi tarafından görevin sağladığı yetki kötüye kullanılarak işlenmesi,
-
Örgütlü şekilde işlenmesi,
-
Kamu zararının büyük olması.
Soruşturma ve Kovuşturma
-
Suç resen soruşturulur, şikâyet gerekmez.
-
Çoğu durumda soruşturma kapsamında belge ve dijital iz incelemesi yapılır.
-
İhale komisyonu, firmalar, yazışmalar, teklif dosyaları ve banka hareketleri ayrıntılı incelenir.
Uygulamada Sık Karşılaşılan Örnekler
-
Belediyenin yol yapım ihalesinin önceden belirlenmiş bir şirkete verilmesi için diğer firmaların caydırılması,
-
İhale ilanının usulen yayınlanmayarak rekabetin önlenmesi,
-
Kamu görevlisinin bir firmaya ihale dosyasını önceden vermesi,
-
Birden fazla firmanın fiyat belirleme üzerinde anlaşması (kartel/danışıklılık).
İhale sürecinin hukuken geçerli olabilmesi için eşitlik, rekabet ve şeffaflık ilkelerine uygun olması şarttır. Bu ilkelerin bilinçli olarak ihlal edilmesi halinde ihaleye fesat karıştırma suçu gündeme gelir.