1. Suçun Tanımı
Cumhurbaşkanına hakaret suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 299. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, Cumhurbaşkanına alenen hakaret eden kişi cezalandırılır. Suçun konusu, Cumhurbaşkanının şahsiyetine yönelik onur, şeref ve saygınlıktır.
2. Korunan Hukuki Değer
Bu suçla korunan değer, Cumhurbaşkanının kişisel saygınlığı yanında, devletin başı olarak taşıdığı makamın itibarıdır. Suçun varlığı için eleştirinin ötesine geçilerek onur kırıcı, küçük düşürücü veya aşağılama içeren ifadelerin kullanılması gerekir.
3. Suçun Unsurları
-
Fail: Herkes bu suçun faili olabilir.
-
Mağdur: Sadece görevdeki Cumhurbaşkanıdır. Görev süresi sona ermiş kişiler hakkında bu madde uygulanmaz.
-
Fiil: Hakaret, sözle, yazıyla, görüntüyle veya elektronik ortamda işlenebilir.
-
Manevi unsur: Kasıt gerekir. Failin hakaret ettiğini bilerek ve isteyerek hareket etmesi gerekir.
4. Cezası
Cumhurbaşkanına hakaret suçunun cezası bir yıldan dört yıla kadar hapis cezasıdır.
Fiilin alenen (örneğin sosyal medya veya basın yoluyla) işlenmesi hâlinde ceza altıda bir oranında artırılır.
5. Soruşturma ve Kovuşturma Usulü
Bu suçtan dolayı soruşturma açılması Adalet Bakanının iznine bağlıdır. Yani savcılık doğrudan soruşturma yapamaz, önce izin alınması gerekir.
İzin verildikten sonra Cumhuriyet Savcılığı soruşturma yapar ve yeterli delil görülürse kamu davası açar.
6. Eleştiri – Hakaret Ayrımı
Cumhurbaşkanının görevleriyle ilgili yapılan eleştiriler ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilir. Ancak bu eleştiriler, hakaret boyutuna ulaşırsa suç teşkil eder. Yani hakaret; bir kimseye şeref, onur ve saygınlığını rencide edecek biçimde somut saldırı niteliğinde söz veya davranışlarla yapılmalıdır.
7. Yargılama ve Görevli Mahkeme
Bu suçta asliye ceza mahkemesi görevlidir. Ancak suçun niteliği, ifade özgürlüğü ve siyasal eleştiri sınırları gözetilerek yargılama yapılır.
8. Uzlaşma ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
Cumhurbaşkanına hakaret suçu uzlaşma kapsamında değildir. Ancak sanığın sabıkasız olması hâlinde HAGB uygulanabilir.
9. Zamanaşımı ve Şikayet
Cumhurbaşkanına hakaret suçu şikayete bağlı değildir. Savcılık (izin alındıktan sonra) re’sen soruşturma yapabilir.
Dava zamanaşımı süresi genel olarak 8 yıldır.