Emre İtaatsizlikte Israr Suçu (TCK m.88, AsCK m.87)
Emre itaatsizlikte ısrar suçu, asker kişilerin hizmetle ilgili bir emri hukuka uygun olarak almalarına rağmen bu emri yerine getirmemekte ısrar etmeleri durumunda oluşan bir askerî disiplinsizlik suçudur. Bu suç, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin disiplinine ve emir-komuta zincirine yönelik en ciddi ihlallerden biridir.
2. Hukuki Dayanak:
-
Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu (Askerî Ceza Kanunu - AsCK) m.87:
“Hizmete müteallik bir emri yapmamakta ısrar eden asker kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Eğer emre itaatsizlikte ısrar fiili toplu olarak işlenmişse veya askerî harekât sırasında gerçekleşmişse, ceza artırılabilir.
3. Suçun Unsurları:
a. Fail:
Yalnızca asker kişi olabilir (er, erbaş, subay, astsubay, uzman, öğrenci vs.).
b. Mağdur:
Devlet, dolayısıyla Türk Silahlı Kuvvetleri’nin disiplin düzeni.
c. Fiil:
Hizmetle ilgili bir emri yapmamakta ısrar etmek. Yani:
-
Emir, hizmete ilişkin olmalıdır.
-
Emir hukuka uygun olmalıdır (hukuka aykırı bir emre itaatsizlik suç oluşturmaz).
-
Kişi, emri aldıktan sonra yerine getirmemelidir.
-
“Israr” unsuru bulunmalıdır; yani kişi bir defa değil, uyarıya rağmen tekrar emri yerine getirmemelidir.
4. Hukuka Aykırılık Unsuru:
Eğer verilen emir hukuka aykırıysa, bu emre itaat zorunluluğu yoktur. Bu durumda “emre itaatsizlikte ısrar” suçu oluşmaz. Ancak emir kanunsuz değilse (örneğin, askeri görev kapsamında ve genel hizmet düzenine uygun bir emir ise), emre itaat edilmemesi suç teşkil eder.
5. Manevi Unsur:
Suç, kastla işlenebilir. Fail, emri bilerek ve isteyerek yerine getirmemekte ısrar etmelidir. Taksirle işlenmesi mümkün değildir.
6. Suçun Nitelikli Halleri:
-
Toplu şekilde işlenmesi: Birden fazla asker birlikte emre uymamakta ısrar ederse ceza artırılır.
-
Savaş veya seferberlik hâlinde işlenmesi: Ceza artırılır.
-
Üst veya amire karşı yapılması: Disiplin yönünden ayrıca ağırlaştırıcı etki doğurabilir.
7. Suçun Cezası:
Temel ceza: 3 aydan 2 yıla kadar hapis.
Ağırlaştırıcı haller varsa ceza artırılabilir.
Bazı durumlarda disiplin cezası (oda hapsi, hizmete kısıtlama vb.) da uygulanabilir.
8. Benzer Suçlardan Farkı:
-
Basit emre itaatsizlik (AsCK m.86): Emir bir defa yerine getirilmez.
-
Emre itaatsizlikte ısrar (AsCK m.87): Uyarıya rağmen, ikinci kez veya sürekli şekilde emre uymama söz konusudur.
-
Bu nedenle “ısrar” suçu, basit itaatsizlikten daha ağır cezayı gerektirir.
9. Örnek Olay:
Bir astsubaya amiri tarafından “nöbet görevine çık” emri verilmesine rağmen kişi, “çıkmam” diyerek uyarıya rağmen görevi yerine getirmemekte direnirse, emre itaatsizlikte ısrar suçu oluşur.
Ancak emir, örneğin “kanunsuz bir kişiye şiddet uygulama” gibi açıkça hukuka aykırıysa, emre uymamak suç oluşturmaz.
10. Sonuç:
Emre itaatsizlikte ısrar suçu, askerî disiplinin korunması amacıyla düzenlenmiş olup, hukuka uygun hizmet emirlerine kasıtlı şekilde uymamayı ve uyarıya rağmen bu davranışta ısrarı cezalandırır. Bu suçun oluşması için hem emrin hukuka uygun olması hem de failin bilinçli olarak direnmesi gerekir.