Tanımı ve Niteliği:
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 611 ve devamı maddelerinde düzenlenen, bir tarafın (bakım borçlusu), diğer tarafın (bakım alacaklısı) yaşamı boyunca ona bakma ve gözetme yükümlülüğünü üstlendiği; buna karşılık bakım alacaklısının da malvarlığının tamamını veya bir kısmını bakım borçlusuna devretmeyi taahhüt ettiği, iki tarafa borç yükleyen ve ivazlı bir sözleşmedir.
Taraflar:
-
Bakım alacaklısı: Yaşlı, hasta veya ilerleyen dönemde bakıma muhtaç olabileceğini düşünen kişi.
-
Bakım borçlusu: Genellikle mirasçı olmayan veya bakım alacaklısının güvendiği kişi.
Şekil Şartı:
Bu sözleşme resmî şekilde düzenlenmelidir. Noter huzurunda yapılması ve resmî senet olarak düzenlenmesi zorunludur. Aksi halde sözleşme geçersiz olur (TBK m. 611/2).
Konu ve Kapsam:
Bakım borçlusu, bakım alacaklısına;
-
Barınma, beslenme, giyim, sağlık gibi temel ihtiyaçlarını karşılama,
-
Manevi destek sağlama, ilgilenme,
-
Gerektiğinde hastane ve bakım işlemlerini yürütme gibi görevleri üstlenir.
Buna karşılık bakım alacaklısı, bir taşınmazı devredebilir veya belirli bir malvarlığı hakkını bakım borçlusuna bırakabilir.
Hukuki Sonuçlar:
-
Sözleşme, bakım alacaklısının ölümüyle sona erer.
-
Sözleşmeden doğan yükümlülükler yerine getirilmezse, bakım alacaklısı veya mirasçıları fesih davası açabilir.
-
Bakım borçlusu da, alacaklının bakım borcunu imkânsız kılan davranışları nedeniyle fesih hakkını kullanabilir.
Fesih Sebepleri:
-
Taraflardan birinin sözleşmeye aykırı davranması,
-
Bakım borçlusunun yükümlülüklerini ihmal etmesi,
-
Alacaklının borçlunun bakım yapmasını imkânsız kılacak tutum içinde olması,
-
Tarafların ortak iradesiyle sona erdirilmesi.
Hukuki Koruma ve Denetim:
Bakım borçlusu, devraldığı taşınmazı hemen kendi adına tescil ettirebilir; ancak kötü niyetli davranırsa, mirasçılar sözleşmenin iptali veya tenkis davası açabilir.
Ayrıca, bakım borçlusu bakım yükümlülüğünü yerine getirmiyorsa, alacaklı sözleşmenin feshi ile birlikte devredilen malın iadesini isteyebilir.
Miras ve Tapu Yönü:
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi miras sözleşmesi niteliğinde değildir; ancak miras hukukuna doğrudan etki eder. Çünkü bu sözleşmeyle yapılan devirler miras payını azaltabilir, bu nedenle mirasçılar, tenkis davası açarak saklı paylarını koruyabilir.
Sonuç:
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, yaşlı veya bakıma muhtaç kişilerin yaşamlarının güvence altına alınması için sıkça kullanılan bir hukuki araçtır. Ancak ciddi sonuçlar doğurduğundan mutlaka noter huzurunda yapılmalı, tarafların iradeleri tam açıklıkla yansıtılmalı ve bakım borçlusunun yükümlülükleri açıkça belirlenmelidir.