1. Suçun Tanımı
Yalan yere yemin suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 275. maddesinde düzenlenmiştir. Bu suç, bir kimsenin mahkeme veya yemin ettirmeye yetkili makam huzurunda, gerçeğe aykırı beyanlarda bulunarak bilerek ve isteyerek yalan yere yemin etmesi durumunda oluşur.
Bu suçun oluşabilmesi için, yapılan yemin işleminin hukuken geçerli bir yemin olması gerekir. Yani yemin, kanuna uygun şekilde yemin ettirmeye yetkili bir makam tarafından yaptırılmış olmalıdır.
2. Suçun Unsurları
-
Fail: Herkes bu suçun faili olabilir; tanık, taraf veya bilirkişi fark etmez.
-
Mağdur: Adalet sistemidir; dolayısıyla kamu düzeni zarar görür.
-
Fiil: Gerçeğe aykırı beyanla yemin etmek, yani bilerek yalan yere yemin etmek gerekir.
-
Kast: Suçun oluşması için failin kastla hareket etmesi, yani gerçeğe aykırı beyanda bulunduğunu bilerek yemin etmesi şarttır.
-
Yemin Yetkisi: Yemin, mahkeme huzurunda veya kanunen yemin ettirmeye yetkili bir makam önünde yapılmış olmalıdır.
3. Cezası
TCK m.275’e göre:
“Yetkili bir makam önünde gerçeğe aykırı olarak yemin eden kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Bu cezayı ağırlaştıran veya hafifleten bazı durumlar da mevcuttur:
-
Eğer kişi yalan yere ettiği yeminden dönerek gerçeği açıklarsa, etkili pişmanlık hükümleri uygulanabilir (TCK m.276).
-
Yalan yemin sonucunda hüküm verilmiş ancak henüz kesinleşmemişse, failin doğruyu açıklaması cezayı azaltabilir veya kaldırabilir.
-
Eğer hüküm kesinleştikten sonra gerçeği söylerse, bu durum cezayı tamamen ortadan kaldırmaz, ancak indirim nedeni olabilir.
4. Etkili Pişmanlık (TCK m.276)
Fail yemininden önce veya sonra gerçeği açıklarsa cezadan indirim yapılabilir:
-
Hüküm verilmeden önce gerçeği söylerse: Ceza verilmez.
-
Hüküm verildikten ama kesinleşmeden önce söylerse: Ceza yarı oranında indirilir.
-
Hüküm kesinleştikten sonra söylerse: Ceza üçte bir oranında indirilir.
5. Suçun Nitelikli Hali
Yalan yere yemin suçu yalnızca yetkili merciler önünde işlenebilir. Eğer kişi özel bir ortamda, örneğin “Allah şahidimdir” diyerek yalan söylerse, bu ahlaki bir yemin sayılır; suç oluşmaz.
Yani, “yemin”in hukuken bağlayıcı olması gerekir. Mahkemede, noter huzurunda veya kanunen yemin ettirme yetkisi olan kurumlarda yapılan yemin geçerlidir.
6. Yargılama Usulü
-
Suç, doğrudan kamu davası niteliğindedir.
-
Şikâyete tabi değildir.
-
Görevli mahkeme: Asliye ceza mahkemesidir.
-
Zamanaşımı süresi: 8 yıldır.
7. Örnek Uygulamalar
-
Tanığın mahkeme huzurunda gerçeğe aykırı beyanda bulunması ve bunu yeminle doğrulaması, yalan yere yemin suçunu oluşturur.
-
Ancak tanık yemin etmeden önce yalan söylerse, yalancı tanıklık suçu (TCK m.272) gündeme gelir, yalan yere yemin değil.
-
Taraf sıfatıyla mahkemede yalan yere yemin eden kişi de bu suçtan sorumlu olur.
8. Sonuç
Yalan yere yemin suçu, adaletin doğru şekilde tecellisini engelleyen ve kamu güvenine zarar veren ciddi bir suçtur. Failin amacı, mahkemeyi yanıltmak olmasa bile, yeminli şekilde gerçeğe aykırı beyanda bulunması cezalandırılır. Ancak doğruyu zamanında açıklaması hâlinde, etkili pişmanlık hükümleriyle ceza hafifletilebilir veya tamamen kaldırılabilir.