1. Tüketici Hukukunun Tanımı ve Amacı

Tüketici Hukuku, mal veya hizmet piyasalarında tüketici ile satıcı/sağlayıcı arasındaki ilişkileri düzenleyen bir özel hukuk dalıdır. Esas amacı, ekonomik olarak daha zayıf durumda olan tüketiciyi korumaktır.
Bu hukuk dalı, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) ve bu kanuna dayanılarak çıkarılan yönetmelikler çerçevesinde düzenlenmiştir.

Amaç; tüketicinin sağlığını, güvenliğini ve ekonomik çıkarlarını korumak, bilinçli tüketici oluşturmak ve adil piyasa düzenini sağlamaktır.

2. Tüketici Kavramı

Tüketici: Bir mal veya hizmeti ticari veya mesleki olmayan amaçlarla edinen, kullanan ya da yararlanan gerçek veya tüzel kişidir.

Satıcı veya sağlayıcı: Ticari veya mesleki faaliyetleri kapsamında tüketiciye mal veya hizmet sunan kişilerdir.
Bu ayrım, hangi tarafın “tüketici işlemi” kapsamında değerlendirileceğini belirler.

3. Tüketici İşlemi

Tüketici işlemi;
Bir mal veya hizmetin tüketiciyle satıcı/sağlayıcı arasında ticari amaçla kurulan her türlü sözleşme ve hukuki işlemdir.

Örnekler:

• Mal satışı (örneğin, cep telefonu, beyaz eşya satışı)

• Hizmet sözleşmeleri (örneğin, internet aboneliği, tatil paketi)

• Konut finansmanı (örneğin, mortgage)

• Banka hizmetleri (örneğin, kredi kartı sözleşmeleri)

4. Tüketici Sözleşmelerinde Koruma Mekanizmaları

a. Haksız Şartlar:
Tüketici sözleşmelerinde yer alan, tüketici aleyhine dengesizlik yaratan hükümler haksız şart sayılır ve geçersizdir.

b. Cayma Hakkı:
Tüketici, mesafeli sözleşmelerde (örneğin internet üzerinden alışverişlerde) 14 gün içinde hiçbir gerekçe göstermeksizin sözleşmeden cayabilir.

c. Bilgilendirme Yükümlülüğü:
Satıcı veya sağlayıcı, mal veya hizmetle ilgili tüm temel bilgileri (fiyat, özellik, garanti, iade koşulları vb.) tüketiciye açıkça bildirmek zorundadır.

5. Ayıplı Mal ve Hizmet

Ayıplı Mal:
Sözleşmeye uygun olmayan, beklenen faydayı sağlamayan, kusurlu veya eksik nitelikteki mallardır.
Örneğin; satın alınan telefonun çalışmaması, bilgisayarın teknik özelliklerinin ilan edilenden düşük çıkması gibi.

Tüketicinin Seçimlik Hakları:

1. Malın ücretsiz onarımı,

2. Malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi,

3. Ayıp oranında bedel indirimi,

4. Sözleşmeden dönerek bedelin iadesi.

Ayıplı Hizmet:
Sözleşmeye aykırı, eksik, yanlış veya kötü şekilde ifa edilen hizmettir (örneğin, eksik yapılan tadilat).

6. Garanti, Servis ve Satış Sonrası Hizmetler

Her malın en az 2 yıl garanti süresi vardır.
Satıcı, üretici ve ithalatçı bu sürede malın ayıplarından müştereken ve müteselsilen sorumludur.
Yetkili servislerin onarım süresi en fazla 20 iş günüdür.

7. Tüketici Hakem Heyeti ve Tüketici Mahkemesi

a. Tüketici Hakem Heyeti:
Belirli parasal sınırların altındaki uyuşmazlıklar için başvuru mercii tüketici hakem heyetleridir.
(2025 yılı itibarıyla yaklaşık 104.000 TL’ye kadar olan uyuşmazlıklarda yetkilidir.)

Başvuru ücretsizdir ve e-Devlet üzerinden yapılabilir.

b. Tüketici Mahkemesi:
Parasal sınırların üzerindeki uyuşmazlıklarda görevli mahkeme Tüketici Mahkemesi’dir.
Bu mahkemelerin kararı, genel hükümlere göre istinaf ve temyiz denetimine tabidir.

8. Özel Tüketici Sözleşmeleri

• Mesafeli Sözleşmeler (Online alışveriş): Cayma hakkı ve bilgilendirme yükümlülüğü esastır.

• Kapıdan Satışlar: Tüketici 14 gün içinde cayabilir.

• Tatil Sözleşmeleri / Devre Mülk: Ön bilgilendirme ve cayma hakkı zorunludur.

• Kredi Kartı / Finansal Hizmetler: Sözleşme öncesi bilgilendirme ve faiz oranlarının açıkça belirtilmesi gerekir.

9. Tüketicinin Başvuru Yolları

1. Satıcı veya hizmet sağlayıcısına başvuru,

2. Tüketici Hakem Heyeti’ne başvuru (ücretsiz),

3. Tüketici Mahkemesi’nde dava açılması,

4. Ticaret Bakanlığı’na şikayet,

5. Cezai yaptırımlar için Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusu (örneğin dolandırıcılık halleri).

10. Yaptırımlar ve Denetim

Ticaret Bakanlığı, tüketiciyi koruma amacıyla;

• Haksız ticari uygulamalara,

• Eksik bilgilendirmeye,

• Tüketici haklarını ihlale
  idari para cezası uygulayabilir.
  Ayrıca reklamlar Reklam Kurulu tarafından denetlenir.

1. Genel Tanım
Ticaret Hukuku, ticari hayatın düzenlenmesini sağlayan, tacirlerin faaliyetlerini, ticari işletmeleri, ticari defterleri, ticari davaları, şirketleri ve kıymetli evrakı konu alan özel hukuk dalıdır. Türk Ticaret Kanunu (TTK) bu alanın temel mevzuatıdır ve ticari ilişkilerde güven, dürüstlük ve öngörülebilirliği sağlamak amacı taşır.

2. Ticaret Hukukunun Kapsamı
Ticaret hukuku beş temel alt dala ayrılır:

• Ticari İşletme Hukuku:
  Ticari işletmenin tanımı, unsurları, devri, rehni ve tacirin sorumlulukları bu bölümde düzenlenir. Tacir, bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kişidir.

• Şirketler Hukuku:
  Ticaret şirketlerinin kuruluşu, işleyişi, birleşmesi, bölünmesi ve tasfiyesi bu kapsamda incelenir. Başlıca şirket türleri şunlardır:

  • Kollektif Şirket

  • Komandit Şirket

  • Anonim Şirket (A.Ş.)

  • Limited Şirket (Ltd. Şti.)

  • Kooperatif Şirket

• Kıymetli Evrak Hukuku:
  Poliçe, bono (emre muharrer senet) ve çek gibi kambiyo senetlerinin düzenlenmesi, devri, ibrazı ve ödenmemesi durumunda doğan haklar bu alana girer.

• Deniz Ticareti Hukuku:
  Gemilerin sicili, bayrağı, donatımı, navlun sözleşmeleri, taşıma, çarter ve deniz kazalarına ilişkin düzenlemeleri içerir.

• Sigorta Hukuku:
  Sigorta sözleşmesinin kurulması, sigorta ettirenin yükümlülükleri, rizikonun gerçekleşmesi ve tazminatın ödenmesiyle ilgili hükümleri kapsar.

3. Ticari İş ve Ticari Hüküm Kavramları

• Ticari İş: Bir ticari işletmeyi ilgilendiren her türlü işlemdir.

• Ticari Hüküm: TTK ve ilgili mevzuatta ticari işler için öngörülen özel hükümlerdir. Kanunda hüküm bulunmadığı hâllerde Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır.

4. Tacir ve Ticari İşletme

• Tacir: Ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kişi.

• Ticari İşletme: Esnaf işletmesinden daha geniş ölçekte gelir sağlama amacı güden, bağımsız şekilde yürütülen faaliyet birimidir.

Tacirler, ticari defter tutmak, ticaret unvanı kullanmak, iflas hükümlerine tabi olmak gibi yükümlülüklere sahiptir.

5. Ticari Defterler ve Belgeler
Tacirler, yevmiye defteri, defter-i kebir, envanter defteri, mizan gibi defterleri tutmakla yükümlüdür. Bu defterler uyuşmazlık halinde delil niteliği taşır.

6. Haksız Rekabet ve Ticari Dürüstlük
Ticari hayatta dürüstlük ilkesi esastır. Rakipleri yanıltıcı, tüketiciyi aldatıcı veya dürüstlük kuralına aykırı davranışlar haksız rekabet oluşturur (TTK m. 54 vd.). Haksız rekabetin önlenmesi, zararın giderilmesi ve maddi-manevi tazminat talebi mümkündür.

7. Ticari Uyuşmazlıklar ve Ticaret Mahkemeleri
Ticari davalar, asliye ticaret mahkemelerinde görülür. Bu mahkemeler, tacirler arasındaki ticari işlerden doğan davalara ve TTK’da belirtilen özel davalara bakmakla görevlidir.

8. Milletlerarası Ticaret ve Tahkim
Uluslararası ticari ilişkilerde taraflar genellikle tahkim yolunu tercih ederler. Türkiye’de tahkim 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu ve TTK’da düzenlenmiştir.

1. Ceza Hukukunun Tanımı ve Amacı
Ceza hukuku, toplum düzenini korumak, bireylerin temel hak ve özgürlüklerini güvence altına almak amacıyla, suç sayılan fiilleri ve bu fiillere uygulanacak yaptırımları (ceza ve güvenlik tedbirlerini) belirleyen hukuk dalıdır. Ceza hukuku, kamu düzenini ilgilendirdiği için kamu hukuku içinde yer alır. Devlet, cezalandırma yetkisini “ceza hukuku” aracılığıyla kullanır.

2. Ceza Hukukunun Alt Dalları

• Genel Ceza Hukuku: Suç, kusurluluk, ceza, yaptırım, teşebbüs, iştirak, hukuka uygunluk nedenleri gibi temel kavramları düzenler.

• Özel Ceza Hukuku: Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) yer alan somut suç tiplerini (örneğin hırsızlık, dolandırıcılık, öldürme, yaralama vb.) ve bunlara ilişkin cezaları içerir.

• Ceza Muhakemesi Hukuku: Suçun işlenip işlenmediğini araştıran, delilleri toplayan ve failin yargılanma usulünü belirleyen yargılama kurallarını düzenler.

• Ceza İnfaz Hukuku: Verilen cezanın nasıl infaz edileceğini, cezaevinde hükümlülerin hak ve yükümlülüklerini belirler.

3. Ceza Hukukunun Temel İlkeleri

• Kanunilik İlkesi: Suç ve ceza ancak kanunla belirlenir (TCK m.2).

• Kusur İlkesi: Kişi, ancak kusurlu bir fiilinden dolayı cezalandırılabilir.

• Şahsilik İlkesi: Ceza, yalnızca suçu işleyen kişiye uygulanır; başkalarına sirayet etmez.

• Eşitlik İlkesi: Hiç kimseye, cinsiyet, ırk, din, dil, statü gibi nedenlerle farklı ceza uygulanamaz.

• Masumiyet Karinesi: Suç sabit oluncaya kadar herkes masum sayılır.

• Lekelenmeme Hakkı: Hakkında soruşturma açılan kişi, gereksiz şekilde damgalanamaz.

4. Suçun Unsurları

• Maddi Unsur: Fiil, netice, nedensellik bağı.

• Manevi Unsur: Kast veya taksir (bilerek veya ihmal sonucu işleme).

• Hukuka Aykırılık Unsuru: Fiilin kanunda belirtilen hukuka uygunluk nedenleriyle (meşru savunma, zorunluluk hali vb.) hukuka aykırı olmaması.

• Cezalandırılabilirlik Şartları: Kusurluluk, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, zorunluluk halleri gibi kişisel nedenlerin değerlendirilmesi.

5. Suç Türleri

• Kasıtlı Suçlar: Failin bilerek ve isteyerek işlediği suçlardır.

• Taksirli Suçlar: Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranış sonucu, istenmeden suçun meydana gelmesidir.

• İhmali Suçlar: Kişinin bir hareketi yapmaması (örneğin yardım yükümlülüğünü yerine getirmemesi).

• Teşebbüs, İştirak ve İçtima: Suçun tamamlanmadan kalması (teşebbüs), birden fazla kişinin iştiraki (azmettirme, yardım etme) ve bir fiille birden fazla suçun oluşması (içtima).

6. Cezalar ve Güvenlik Tedbirleri

• Cezalar:

  • Asli cezalar: Hapis cezası (ağırlaştırılmış müebbet, müebbet, süreli hapis), adli para cezası.

  • Ek cezalar: Hak yoksunlukları (belirli hakların kullanılmasının yasaklanması).

• Güvenlik Tedbirleri: Akıl hastalarına özgü tedbirler, çocuklara uygulanan koruyucu önlemler, eşya ve kazanç müsaderesi, denetimli serbestlik vb.

7. Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenler

• Yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, geçici nedenler (sarhoşluk vb.)

• Zorunluluk hali, meşru savunma, hakkın kullanılması, ilgilinin rızası.

• Tahrik, haksız fiil, kusurun derecesi gibi nedenler.

8. Ceza Muhakemesi Süreci

1. Soruşturma Aşaması: Savcılık, suç işlendiği şüphesiyle delil toplar.

2. Kovuşturma Aşaması: Dava açılır; mahkeme delilleri değerlendirir ve hüküm verir.

3. Kanun Yolları: İstinaf, temyiz, yargılamanın yenilenmesi gibi yollarla karar denetlenebilir.

9. Cezaların İnfazı
Verilen cezalar, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun hükümlerine göre infaz edilir. Denetimli serbestlik, koşullu salıverilme, disiplin cezaları gibi kurumlar burada düzenlenmiştir.

10. Ceza Hukukunda Amaç
Ceza hukukunun temel amacı intikam değil, toplumsal düzenin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi ve suçlu bireyin topluma yeniden kazandırılmasıdır. Bu sebeple modern ceza hukuku, “önleyici ve ıslah edici” nitelik taşır.